Louis Armstrong: pionier, rebel en entertainer

Nadat in januari 1964 de hitlijsten maandenlang worden gedomineerd door The Beatles, komt Louis Armstrong op nummer 1 in de Billboard Hot 100 met zijn versie van Hello Dolly. Het is één van de hoogtepunten in het leven van de legendarische muzikant. Vanaf dat moment worden zijn platen goud, wint hij Grammy’s en zal hij over de hele wereld alleen nog maar voor grote, volle zalen optreden. Wat is zijn verhaal?

Zijn leven en werk staan bol van tegenstellingen. De één ziet hem als pionier, de ander veroordeelt zijn clowneske ‘Uncle Tom’ gedrag. In de documentaire Satchmo (2000) van Gary Giddins komen we daarover wat meer te weten. De docu bevat veel mooie oude opnames. Aan het woord komen onder andere George Avakian, Tony Bennett, Dave Brubeck, Bing Crosby, Dizzy Gillespie, Dexter Gordon en Wynton Marsalis.

Chicago

Armstrong (uit New Orleans) begint in de band van Kid Ory als opvolger en protégé van King Oliver. Later trekt hij naar Chicago, the place to be in de jaren twintig.

Daar maakt hij in drie jaar tijd maar liefst 65 opnamen onder eigen naam (1925-1928) met zijn beroemde Hot Seven en Hot Five. Deze opnames werden van grote invloed en worden sindsdien beschouwd als mijlpalen in de jazzgeschiedenis. Tot die tijd wordt er in de jazzmuziek vooral collectief geïmproviseerd. Louis Armstrong is eigenlijk de eerste grote solist.

All music is folk music. I ain’t never heard a horse sing a song. — Louis Armstrong

Hoewel de invloed van tijdgenoten Oliver, Jelly Roll Morton en Bix Beiderbecke niet te onderschatten is, is het Louis Armstrong die met zijn formidabele trompetspel en scats de basis legt voor het jazz vocabulaire.

Doorbraak

Omstreeks 1928 vertrekt Armstrong — inmiddels buitengewoon geliefd bij het publiek — naar New York en wordt door de jazz community als een ster onthaald. Hij werkt samen met Earl Hines en Fats Waller. Met Ain’t Misbehavin’ krijgt hij in 1929 een hit.

In 1930 breekt hij ook door in Hollywood met een eigen show. Daarna wordt Armstrong gearresteerd vanwege het roken van marihuana. Een bevriend advocaat weet zijn straf te beperken, maar het komt nooit meer helemaal goed tussen hem en het — vaak corrupte — openbaar gezag. Armstrong is ook regelmatig slachtoffer van racisme en meer in het algemeen van mensen die hem zijn succes niet gunnen.

“If you have to ask what jazz is, you’ll never know.” — Louis Armstrong

Het gaat Armstrong voor de wind, ondanks alles (het is ook nog crisis). Hij is een ster. Zijn spel en scats worden door iedereen geïmiteerd en hij speelt nu ook in films. Inmiddels heeft Armstrong een eigen big band waarmee hij overal optreedt. Maar niet in New York en Chicago. Want Pops — zoals zijn collega’s hem liefkozend noemen — is op de vlucht voor de mob. Dat zal nog jaren duren en gaat zelfs ver over de landgrenzen. Wanneer hij door zijn manager wordt opgelicht gaat het financieel bergafwaarts.

All Stars

Samen met Joe Glaser, zijn nieuwe manager, maakt hij schoon schip. In 1943 vestigt hij zich in Queens (New York) met zijn vierde vrouw Lucille. Een eigen big band kan hij zich niet meer veroorloven. Armstrong richt een kleiner ensemble op, Louis Armstrong and his All Stars, met onder meer trombonist Jack Teagarden en pianist Earl Hines.

Hij doet optredens over de hele wereld, maakt films en prachtige platen en boekt veel succes. Als eerste jazzmuzikant prijkt hij in 1949 op de cover van Time Magazine. Louis Armstrong blijft spelen tot aan zijn dood in 1971.

Pionier

Wat Armstrong zo bijzonder maakt, is natuurlijk zijn kraakheldere, meesterlijke trompetspel. Zijn instinct voor melodie, statement en frasering is zó natuurlijk, zo ongekend sterk. Als geen ander belichaamt hij de jazz in al zijn facetten: ritme, melodie en harmonie. Maar ook het verhaal van de jazz. De blues. De lol. De troost. De struggle.

Hij was de eerste, de sterkste, hij stond vóóraan. De muzikanten wilden dat, het publiek wilde dat. De jazz spirit van Louis Armstrong heeft eeuwigheidswaarde.

“I don’t need words – it’s all in the phrasing.” — Louis Armstrong

Bovendien wist hij hetzelfde oer-muzikale gevoel over te brengen met zijn zang en scats. Zijn magische, transformerende persoonlijkheid deed mensen schreeuwen, dansen en op de stoelen staan; hij is muziek. Die kwaliteit maakt hem tot entertainer van wereldformaat. Met zijn enthousiasme en aanstekelijke lach wist hij iedereen voor zich te winnen. Dankzij hem werd jazz ook voor een massapubliek voelbaar en bereikbaar.

Kijk mee naar Satchmo, het levensverhaal van een onvoorstelbaar groot muzikant, die aan de wieg stond van de muziekgeschiedenis en miljoenen mensen in vervoering bracht, brengt en altijd zal brengen.

tom beek (c) hans reitzema

Tom Beek, saxofonist, tekstschrijver, webdesigner en fotograaf. Onregelmatig op Twitter en Instagram. Eindredacteur Jazz Bulletin. Nerd/helpdesk/detective. Gek op jazz, koffie en camera's. Ruikt aan boeken.

Plaats een reactie