Pianist Hans Vroomans over de toekomst van het Metropole Orkest

Een interview met pianist Hans Vroomans, die sinds 1989 op de prestigieuze pianokruk zit van het Metropole Orkest. Mijn tweede artikel (van de drie) over de toekomst van het wereldberoemde orkest.

Het Metropole Orkest is volop in het nieuws. Op 10 december zei Staatssecretaris van Cultuur Sander Dekker het orkest op discutabele politieke gronden niet te steunen, ondanks eerdere toezeggingen. Volgens de nieuwsberichten betekent dat “het einde van het orkest, gespecialiseerd in jazz- en popmuziek.” De komende twee dagen wordt er flink over gedebatteerd. Dinsdag spreekt de Tweede Kamer zich uit over de toekomst van het Metropole Orkest.

update 20 december: De Tweede Kamer heeft donderdag ingestemd met het redden van Het Metropole Orkest.

Kun je een paar hoogtepunten noemen uit de geschiedenis van het Metropole orkest?

Hans Vroomans: ‘In het algemeen: de oprichting! In 1945 werd het orkest door Dolf van der Linden opgericht om de mensen wat vertier te bezorgen na de harde oorlogsjaren. De Songfestivals en Grand Gala du Disc uitzendingen met Dolf van der Linden. Music All In en Music Gallery uitzendingen met Rogier van Otterloo. De Paradiso concerten met Dick Bakker. ‘

Kun je ook een paar persoonlijke hoogtepunten noemen?

Het concert in het amfitheater aan de voet van de Akropolis in Athene. De concerten en opnames met onder andere Clare Fischer, Herbie Hancock, Kurt Elling. De toevoeging van de klank en speeldiscipline van Vince Mendoza aan het het orkest. Talloze onvergetelijke concerten met Mendoza, met bijvoorbeeld de Yellowjackets, Mike Stern, The Brecker Brothers in New York, Lorca, maar ook de zondagochtendconcerten in het Concertgebouw, filmmuziek.. de lijst is eindeloos. Vince is my hero!’

“In Nederland bestaat niet één orkest dat zonder subsidie kan overleven. Het Concertgebouworkest heeft er tien jaar over gedaan om van 100% subsidie naar 50% te gaan. Ook wij hebben tijd nodig om te transformeren.” — Hans Vroomans

Wat maakt het Metropole Orkest volgens jou zo uniek?

‘Allereerst de unieke samenstelling. Het is in feite een big band uitgebreid met houtblazers, strijkers, harp en percussie. Ook het repertoire is uniek: het wordt speciaal voor deze bezetting gecomponeerd of gearrangeerd. Veel mensen weten dat niet. Verder heeft het orkest, door zoveel en zolang al met elkaar te spelen, in de loop der jaren een eigen sound gecreëerd die je nergens anders ter wereld hoort.’

Hoe zie je ideale relatie tussen het orkest en de omroepen?

In het ideale geval zouden omroepen het orkest moeten zien als een prachtig instrument om onderscheidende kwaliteits-muziekprogramma’s te brengen. In de praktijk wordt daar de laatste jaren te makkelijk mee omgegaan. De omroepen maken niet optimaal gebruik van de mogelijkheden van het orkest. Het wordt teveel als een ‘gebruiks’-ding gezien, zoals licht & geluid, een ‘dienst’ die je kunt afnemen.’

Hoe zie je hierbij de rol van de commerciële omroepen?

‘De publieke omroep is vooral verwikkeld in een concurrentiestrijd met de commerciëlen en met elkaar. Daarbij gaat het dus helaas niet altijd om kwaliteit maar om kijkcijfers. Dat is niet de schuld van de commerciëlen maar van het publieke bestel zoals het nu ingericht is. Men gaat eigenlijk vaak voorbij aan haar publieke taak. De toekomst moet leren of de commerciëlen ooit een afnemer van het Metropole Orkest zullen worden. Als het overleeft.’

Benjamin Herman, Boy Edgar Jam 2022, Metropole Orkest (c) Tom Beek
Pianist Hans Vroomans over de toekomst van het Metropole Orkest 3

Waarom is het vraag en aanbod principe op het Metropole Orkest niet van toepassing?

‘Tot nu toe werkte het orkest altijd exclusief voor de omroepen. Daar komt in de toekomst natuurlijk verandering omdat we dan zelf werk verwerven — en geld.’

Welk verdienmodel heeft het meeste toekomst voor het orkest, volgens jou?

Uitgaande van een deel stucturele subsidie zal er een organisatiestructuur moeten worden gevormd. Daarin hebben plaats: management, artistieke leiding, fondsenwerving of ‘development’, marketing/promotie en boekhouding. Met mensen uit zowel de kunsten- als zakenwereld. We willen onderscheidende projecten opzetten met een grote zichtbaarheid en ook sponsors kunnen aantrekken. Zonder deel-subsidie kan dat niet, dan wordt ‘geld verdienen’ een eerste vereiste. Daarvoor gelden er hele andere regels.’

‘Het Metropole Orkest zou ook zonder subsidie moeten kunnen functioneren.’ Wat vind je daarvan?

‘Ik lees dat af en toe op Twitter en reageer daar soms ook op. Men roept dat, zonder te weten dat er niet één orkest in Nederland bestaat dat zonder subsidie kan overleven. Dat geldt ook voor het Metropole Orkest, ondanks onze misschien unieke mogelijkheden. Op termijn kan het orkest wellicht 50% procent zelf uit de markt halen, maar daar is tijd voor nodig.’

Het Metropole Orkest is bekend met de bezuinigingsplannen van het kabinet. Hoe kijk je naar de eigen verantwoordelijkheid hierin van het orkest?

‘Het orkest is zich bewust van de noodzaak tot bezuinigen en is bereid 50% van haar huidige budget in te leveren. Dat is substantieel! Ook is het orkest zich ervan bewust dat er een cultuuromslag moet plaats vinden van een vraaggerichte- naar een aanbodgerichte organisatie. Ook hier geldt: dat kost tijd.’

Wat is de verantwoordelijkheid van de politiek hierin? Vind je dat de overheid actief mee moet sturen, of alleen moet faciliteren?

‘Ik zou willen zeggen: geef ons de ruimte en de tijd voor die transformatie.’

Wat gaf nu uiteindelijk de doorslag om de kraan dicht te draaien?

‘Heb je even..? In mijn beleving werd de keiharde noodzaak tot bezuinigen in eerste instantie te ver doorgevoerd onder de gedoog-invloed van de PVV in het kabinet Rutte-1. Het ‘linkse hobby’ verhaal is in feite overgenomen door VVD en CDA. Daarbij heeft er een tijdens de onderhandelingen over het regeerakkoord Rutte-1 een soort ruilhandel plaats gevonden omtrent onderdelen van de publieke omroep waarbij totaal niet naar inhoudelijke zaken werd gekeken. Zonder enige verdere motivatie werden NL3, Muziekcentrum vd Omroep en Wereldomroep als ruilobjecten uitgewisseld. Het trieste resultaat was het einde van Wereldomroep en MCO. Later werd de bezuiniging op MCO gedeeltelijk teruggedraaid. Het overgebleven budget werd gereserveerd voor Radio Philharmonisch Orkest en Groot Omroep Koor. Voor de Radio Kamer Philharmonie was geen plaats meer en van het Metropole Orkest werd aangenomen dat die wel “zelfstandig” verder zouden kunnen.’

Tijdens de onderhandelingen over het regeerakkoord Rutte-I heeft er een soort ruilhandel plaatsgevonden over de publieke omroep waarbij totaal niet naar inhoudelijke zaken is gekeken. – Hans Vroomans

‘Die aanname was gebaseerd op een rapport van Berenschot waarin werd gesteld dat het Metropole Orkest “beter in staat kan worden geacht zelf inkomsten te verwerven en te functioneren als projectorkest”, een soort “kaartenbak-orkest” dus eigenlijk. De minister heeft ons toen twee keer de opdracht gegeven een businessplan op te stellen dat uitgaat van 0% overheidsgeld. En twee keer werd dat plan door de minister afgewezen. Uiteraard, want het was een verkeerde, feitelijk onmogelijke opdracht. Ter illustratie: het Concertgebouw Orkest heeft er tien jaar over gedaan om van 100% subsidie naar 50% te gaan. Het is heel moeilijk om de huidige politici hiervan te overtuigen omdat zij vasthouden aan de bezuinigingen van het vorige kabinet.’

Hoe verklaar je dat het zo moeilijk is om de regerende partijen te overtuigen van jullie waarde?

‘Zoals gezegd, er wordt niet goed geluisterd naar inhoudelijke argumenten. Alles moet passen binnen het ‘financiële kader’ wat nu eenmaal in het regeerakkoord is afgesproken. Daarnaast hebben alle partijen (en hun individuele leden) hun eigen belangen en redenen om in een bepaalde richting te stemmen.’

Martin Fondse, Ansgar Striepens, Boy Edgar Jam 2022, Metropole Orkest (c) Tom Beek
Pianist Hans Vroomans over de toekomst van het Metropole Orkest 4

Hoe ziet Nederland eruit zonder het Metropole Orkest?

Hans Vroomans: ‘Ik zou zeggen: armer, minder mooi, minder spannend. Het betekent in feite het einde van de grote orkestrale jazz en pop muziek in Nederland. Symfonie-orkesten zullen af en toe ‘ondeugende’ uitstapjes maken naar de lichte muziek maar die orkesten ontberen de specifieke kennis en speeldiscipline van de lichte muziek die wij in al die jaren hebben opgebouwd.’

Morgen beslist de Tweede Kamer over de toekomst van het orkest. Als je zelf iets mocht zeggen tegen de kamerleden, wat zou je dan zeggen?

‘Het Metropole Orkest is het enige orkest ter wereld dat op het allerhoogste niveau jazz, pop, lichte en wereldmuziek speelt en internationaal wordt gezien als één van de beste orkesten. We zijn een visitekaartje voor Nederland. We hebben een enorm publieksbereik, groter dan welke kunstinstelling dan ook. Op dit moment dreigen we tussen wal en schip te belanden omdat we het ene bestel (media) uitgegooid worden en het andere bestel (cultuur) niet in mogen. Wij zijn bereid en in staat een substantiële bezuiniging van 50% door te voeren zonder ons ‘DNA’ als Metropole Orkest te verliezen. Dat we wat tijd nodig hebben om te transformeren naar een gedeeltelijk zelfstandig orkest. We verdienen een eerlijke kans.’

Reacties op “Pianist Hans Vroomans over de toekomst van het Metropole Orkest”

  1. Een zeer heldere uiteenzetting, die (naar ik mag aannemen) ook bekend moet zijn in Den Haag… Waarom hangt dan toch het opheffingszwaard boven het hoofd van dit unieke orkest?

    Beantwoorden
  2. Uitstekend verhaal Tom en goede weergave van de recente ontwikkelingen.
    Bottom line: Geef het orkest de tijd om, zoals het KCO, voor de helft haar eigen broek op te houden. Is dat nou teveel gevraagd, heren, dames, politici?

    Beantwoorden
  3. Goed en duidelijk gesproken Hans! Hopelijk wordt de inhoud van je verhaal vandaag ook duidelijk in de 2e kamer! Hopelijk gaan ze daar eindelijk het licht zien!

    Beantwoorden

Reageren? Graag!