Met mijn saxofoon loop ik langzaam voor de rouwstoet uit.

Tussen de kerk en de begraafplaats speel ik Body & Soul, in mijn zwartste pak. Je moet nog uitkijken met wat je speelt op zo’n gelegenheid, want met You don’t know what love is kun je natuurlijk niet aankomen. Het heeft ook iets oneerlijks: diegene in de kist kan niet meer reageren.

Terwijl ik speel, kijk ik om me heen. We zijn bijna op de plek van de laatste saluut.

De dienst wordt geleid door Carolien Harrems. Ze heeft dit duidelijk vaker gedaan. Zonder dat je het doorhebt, staat ze steeds op de goede plek, net als je haar nodig hebt. Ze straalt rust en mededogen uit en op beslissende momenten geeft ze met minimale signalen precies aan wat er gaat gebeuren. Heel fijn; de nabestaanden hebben wel wat anders aan hun hoofd.

Als de begrafenisstoet tot stilstand komt, krijg ik een knikje van Carolien: ik kan stoppen met de muziek.

Wat overblijft, kun je geen stilte noemen. Geluiden die eerder niet opvielen klinken ineens tien keer zo hard. Het ruisen van de bladeren, een verdwaalde vogel, een krakende paraplu. De afwezigheid van geregisseerd geluid legt de sfeer op de begraafplaats op een pijnlijke manier bloot. Dit is het geluid van mensen die verslagen zijn van verdriet.

De ceremonie begint. Een vrouw stapt naar voren en spreekt een paar woorden. Ze is duidelijk gebroken. Ik vind haar moedig en ze zegt mooie, rake dingen.

Ineens, midden in een zin, blijft ze steken.

Ze huilt niet; ze is alleen stilgevallen. Van de zijkant zie ik Carolien bij de vrouw staan. Ze heeft even afgewacht, komt dan dichterbij en houdt haar hand tegen de rug van de vrouw. Licht en bijna onmerkbaar. Geen tekst, geen oogcontact.

Dit duurt een paar seconden. Dan pakt de vrouw de draad van haar verhaal op. Carolien haalt de haar hand weer weg en de ceremonie gaat verder.

Ik vond het bijzonder om hier getuige van te zijn. Wat zou ikzelf gedaan hebben in Carolien haar plaats? Zalvende woorden waarschijnlijk, dat het allemaal wel goed komt? Daar had niemand iets aan gehad. Of een publiek excuus: sorry mensen maar deze vrouw kan nu even niets meer zeggen? Ook nergens voor nodig. Wat kun je doen voor iemand met zoveel verdriet? Een overledene kun je niet tot leven wekken. Emoties weglachen, ontkennen of eroverheen praten heeft weinig zin. Verdriet kun je niet wegnemen, soms is het alleen even genoeg om te voelen dat je het kunt dragen.

Carolien had de situatie dus goed gelezen: deze vrouw hád helemaal geen bemoeienis nodig. Geen oordeel, geen troost, geen luisterend oor, geen drama, geen gedoe. De korte aanraking, een steuntje in de rug, zonder woorden. Dat was genoeg.