Don Wilkerson, de nr. 1 rhythm & blues saxofonist

Hij steelde de show bij Ray Charles met zijn saxsolo’s, maar niemand kent hem: Don Wilkerson.

Stel je voor, je rijdt op een onschuldige dinsdagochtend door Texas, diep in de provincie. Er is geen kip op de weg. Je auto doet raar en je stopt bij de eerste garage die je tegenkomt.

Dan zeg je: ‘Ja, in zijn vier begint hij een beetje te trekken. Ga ik harder dan 95, dan bibbert-ie. En als ik naar rechts stuur, dan hoor ik achter iets kraken. Kun je even kijken?’

Het automannetje tegen wie je praat kijkt eerst een halve minuut naar de horizon. Je hoort wat bladeren ritselen in de wind. In de verte loopt een gnoe.

Dan spuugt hij een stuk pruimtabak uit, pakt een oude Mexicaanse inbussleutel van de muur, klapt je motorkap open, draait een paar keer aan een boutje, en duwt nog een slangetje aan. Nadat hij de klep dichtgooit, geeft hij de achterkant van je auto een gerichte, stevige trap, precies boven de uitlaat. Binnen een minuut is-ie klaar, je hoeft niets te betalen en je auto rijdt weer als een zonnetje.

Zo’n man moet de vader van Don Wilkerson zijn geweest, stel ik me voor.

Wie is Don Wilkerson?

Donald A. Wilkerson wordt in 1932 geboren in het dorpje Moreauville, Louisiana, ergens tussen New Orleans en Houston. Precies in het midden van de zuiden, toch noemen ze het the southwest.

Hij verhuist naar Houston, leert op de high school altsax spelen en krijgt op zijn zestiende zijn eerste professionele gig. Eerst in de band van Texaanse blueszanger/pianist Amos Milburn en daarna ook bij Charles Brown en T-Bone Walker.

In 1948-1949 verblijft hij in Los Angeles, waar hij met jazzmusici speelt als Dexter Gordon, Wardell Gray en Sonny Clarke. Daarna keert hij weer terug naar Houston.

De saxofonisten van Ray Charles

De grote break van Ray Charles zou in 1959 pas komen, met What I’d Say. Met zijn combinatie van gospel, rhythm & blues en jazz wordt hij later beschouwd als de grondlegger van de soulmuziek.

In 1954 heeft The Genius – hij wordt gezien als de godfather of soul – net getekend bij Atlantic. In Houston stelt hij een killer big band samen met jazzcats, voor de opname van het album Yes Indeed! Wilkerson is de voornaamste solist.

Het nummer I Got a Woman – gebaseerd op het gospelnummer It Must Be Jesus – met een saxsolo van Don Wilkerson, wordt in mei 1955 een nummer 1-hit in de Rhythm and Blues-charts van Billboard.

Ook zijn saxsolo’s op Hallelujah, I Love Her So en This Little Girl of Mine maken hem onsterfelijk.

In acht of twaalf maten doet-ie precies wat hij moet doen: honken, beuken, stoten, het publiek in extase brengen. Hij tilt de muziek altijd een paar meter op – en daarmee de spirits.

‘Don Wilkerson is one of the best saxophonists of the century. I loved to watch Donald attack Fathead on the stand… it brought out the best in both cats.’ – Ray Charles, Brother Ray (1978)

Wilkerson, Newman, Crawford

Toch krijgt de R&B-saxofonist niet altijd de credits. Velen denken ten onrechte dat de eerste solo’s worden gespeeld door David ‘Fathead’ Newman – ook een geweldige speler.

Maar Newman speelde in 1954 eerst baritonsax in de big band en nam de rol van Wilkerson pas over na diens vertrek; dat was ná de beroemde opnames.

Voor een tournee door Europa sluit Wilkerson zich in 1961 weer aan bij Ray Charles. De big band is groter geworden en heet nu orchestra. Naast de tenor battles die hij uitvecht met Newman, schittert Wilkerson in Come Rain or Come Shine in een arrangment van Quincy Jones. De video hieronder is opgenomen in het Palais des Sports in Parijs.

Later begint Hank Crawford, ook al zo’n zwaargewicht, aanvankelijk ook op de bariton-stoel. Hij staat tussen 1959 en 1963 bij Charles in de schijnwerpers als ster-solist en musical director.

Tip: meer informatie over Ray Charles vind je op de website Ray Charles Video Museum

(tekst gaat door onder de video’s)

Cannonball en Blue Note

Wilkerson heeft wel degelijk hele goede jazz chops maar die blijven voor het grote publiek grotendeels verborgen. Totdat hij een aantal maanden in Miami verblijft en tijdens jamsessies Cannonball Adderley leert kennen.

Niet lang daarna maakt hij voor het Riverside-label zijn debuutalbum The Texas Twister (1960) onder eigen naam, met Adderley als producer. Een heerlijke hardbop plaat, die echter weinig teweegbrengt.

Foto: Don Wilkerson & Cannonball Adderley, 1960, credits unknown / via cannonball-adderley.com

Als grootste invloeden noemt hij Illinois Jacquet, Arnett Cobb, Gene Ammons en Sonny Stitt. Hij raakt ook bevriend met Ike Quebec, die hem aanbeveelt bij Blue Note.

In 1962-1963 maakt de Texaan voor Blue Note drie albums: Preach Brother! (4107), Elder Don (4121) en Shoutin’ (4145). Blues, gospel en boogaloos. Hij werkt hierop intensief samen met gitarist Grant Green.

Wilkerson keert steeds voor korte perioden terug bij Ray Charles, in 1962, 1964 en 1978 volgens het boek Ray Charles: Man and Music (Michael Lydon’s, 1997). De auteur verwijst ook naar problemen met drugs.

Vanaf 1963 woont hij weer in Houston, waar hij van grote waarde is voor de lokale muziekscene. Op 18 juli 1986 overlijdt hij.

Texas tenor

Met zijn onverwoestbare rhythm & blues was Texas tenor Wilkerson een perfect match met Ray Charles.

Maar luister ook eens naar die dikke jazznoten in The Twister en Media op het album Texas Twister (zie playlist hieronder). Zoals Frenkie de Jong de voetbal aan een touwtje lijkt te hebben, rijgt Wilkerson de noten vloeiend aan elkaar.

Zijn frasering is soepel en zijn geluid is uitgesproken dik – eigenschappen die zelden samengaan. Dat maakt hem uniek.

Een innovator kun je hem niet noemen. De muziek die hij heeft nagelaten, bestaat voor 94% uit blues. De kracht van blues is nou juist dat het steeds hetzelfde is, maar dan op een andere manier. Dat zijn Blue Note-platen nooit veel hebben gedaan, verbaast me niet. Maar Wilkerson was wel een original.

Zijn time en zeggingskracht verraden een messcherpe intuïtie.

Dat zal hij dan wel van zijn vader hebben.

Hieronder een Spotify-playlist met alle nummers waarop Don Wilkerson soleert. Ben ik iets vergeten? Stuur maar door.