Argentinië, 1976. De militairen komen aan de macht. Wie zich verzet tegen de junta wordt niet berecht, maar zonder proces opgepakt. Het gaat ver. Veel te ver. Mensen worden gemarteld. Baby’s worden ontvoerd. Onder het regime van luitenant-generaal Videla ‘verdwijnen’ er uiteindelijk 30.000 mensen – vooral jonge politieke tegenstanders.
De 52-jarige vrouw Azucena Villaflor verliest op die manier haar zoon Néstor en zijn vriendin Raquel. Ze klopt aan bij de autoriteiten over de raadeslachtige verdwijningen. ‘Stelletje dwazen!’, is het enige antwoord dat ze krijgt.
Dwaze moeders
Wat kan ze doen? Samen met andere moeders verzamelt ze zich elke donderdagmiddag op Plaza de Mayo, een groot plein in Buenos Aires. Het verloopt vreedzaam; meer dan een beetje rondwandelen kunnen ze niet. Als symbool dragen de vrouwen witte luiers als hoofddoek. ‘Dwaze moeders’ wordt hun geuzennaam.
Als Villaflor in december 1977 een lijst met foto’s ophangt van honderden desaparecidos, verdwijnt ze zelf ook. Opgepakt, gemarteld, vermoord.
Media
De Argentijnse bevolking heeft geen weet van de gruwelijke misstanden, want de junta gebruiken de media alleen voor hun eigen propaganda. Bij de opening van het WK voetbal in 1978 neemt Videla zelfs het woord ‘vrede’ in de mond.
Tijdens het sportieve evenement raakt een cameraploeg van de VARA in gesprek met de radeloze vrouwen. Op het plein in Buenos Aires vertellen ze dat ze op zoek zijn naar hun verdwenen kinderen. De beelden gaan de hele wereld over.
Andere Tijden maakte er een documentaire over: De voetballers en de Dwaze Moeders.
Chili
In buurland Chili gaat het op dat moment er niet veel beter aan toe. Na de staatsgreep in 1973 – met hulp van de CIA – brengt dictator Pinochet aanvankelijk veel verbeteringen en economische voorspoed. Maar dat is slechts schijn: de rijken worden steeds rijker en de armen steeds armer. Tegenstanders wordt de mond gesnoerd. Ook daar worden op grote schaal de mensenrechten geschonden.
Ook daar verdwijnen er duizenden mensen. Ook daar klagen de moeders. Maar demonstreren mogen ze niet.
Ze verzamelen zich op een groot plein in Santiago. Op hun kleding hebben ze een foto gespeld van hun zoon, broer, neef, buurjongen, vader, vriend.
Ze wandelen niet. Ze dansen. In stilte. Alleen. Uit protest. Want dansen is niet verboden.
Zo groeit de traditionele Chileense dans la gueca uit tot la gueca sola: dezelfde dans, maar dan zonder partner.
Hoop
In 1986, 13 jaar later, als de situatie in Chili nog steeds zorgelijjk is, viert mensenrechtenorganisatie Amnesty International het 40-jarige bestaan in de VS met zes ‘A Conspiracy of Hope’-concerten. Optredende sterren zijn onder anderen U2, Bryan Adams, Peter Gabriel en popzanger Sting – net los van The Police. Tijdens deze korte tournee brengt de mensenrechtenorganisatie de artiesten en politieke gevangenen met elkaar in contact.
Sting gaat in gesprek met een van de slachtoffers uit Chili, en is onder de indruk. ‘Ik kan altijd zeggen wat ik wil’, zegt Sting, ‘maar als deze mensen het doen, komen ze in de gevangenis.’
Sting
Hij schrijft er een liedje over: They Dance Alone (Spaanse versie: El Gueca Solo), van het album Nothing like the Sun (1987), geïnspireerd op de dans van de Chileense moeders.
They’re dancing with the dead
They dance with the invisible ones
Their anguish is unsaid
They’re dancing with their fathers
They’re dancing with their sons
They’re dancing with their husbands
They dance alone
Aan het nummer werken klinkende namen mee: Eric Clapton, Fareed Haque, Mark Knopfler, Branford Marsalis en Rubén Blades.
De Chileense radio boycot het liedje meteen. Maar de rest van de wereld weet genoeg. Dat maakt They Dance Alone tot de ultieme protestsong.
Live
Op 13 oktober 1990, slechts een paar maanden nadat Pinochet is afgezet, zingt Sting het nummer live in Chili – in het Spaans – voor een uitzinnige menigte.
Halverwege het nummer komen de vrouwen het podium op. Een ongelooflijk moment.
Beelden van het concert staan op YouTube. ‘Waarschijnlijk een van de meest intense concerten die ik ooit heb gegeven’, zegt Sting hierover.
Als je hier geen kippevel van krijgt, weet ik het ook niet meer.
