The making of Bliss, deel 1 — waarom in vredesnaam een cd?

Een cd maken anno 2012? Wie dat doet, is niet goed bij zijn hoofd of heeft een hele goede reden. Ik wilde het wel doen. Lees het verhaal van mijn laatste album Bliss.

Hoe we anno 2012 muziek luisteren is bekend. Thuis, buitenshuis en onderweg, we plukken onze lievelingsmuziek van YouTube, Spotify en uit de cloud. Gemak dient de online mensch. Als we muziek überhaupt nog fysiek vervoeren, doen we dat via de harddiskjes in onze telefoon, laptop, stick, iPod of tablet. Wie een cd in de hand heeft, krijgt een bijna unheimisch gevoel. Waar moet zo’n ding ook alweer in? Oude cd’s staan op zolder, dik onder het stof. In nieuwe computers zijn cd-sleuven optioneel geworden. Het is duidelijk: in ons moderne leven lijkt de cd als ‘drager’ van muziek (en de informatie er omheen) geen rol meer van betekenis te spelen.

Markt

Betalen voor muziek doen we via downloadwinkels zoals iTunes of via een streaming abonnement. Diensten als Spotify en Deezer via een gratis of betaald abonnement zijn sterk in opkomst. Het wordt inmiddels via een groeiend aantal kanalen aangeboden, zoals XBox Music. Actief aanwezig zijn op de streaming muziekkanalen bevordert zelfs de digitale verkopen. In de winkel worden cd’s nauwelijks meer verkocht. In stilte sluit de ene platenzaak na de andere zijn deuren. Hier staat tegenover dat artiesten bij concerten nog steeds cd’s verkopen — en voor relatief goede prijzen. Zelfs dan is het aantal minimaal en de trend een dalende. Niet doen dus, een cd maken. Zonde van het geld, je raakt ‘m niet kwijt, je verdient het niet terug. Zou je denken.

Geluidskwaliteit

Muziek klinkt zo goed als de apparatuur waar je het op afspeelt. De dure luidsprekers in de huiskamer hebben plaatsgemaakt voor de mini-speakers in onze laptop, tablet en telefoon. De (over)draagbaarheid van digitaal heeft van het gecomprimeerde MP3 de standaard gemaakt en dat komt de geluidskwaliteit niet ten goede. Maar wie hoort over tien jaar het verschil nog. Vinyl, dat dankzij de DJ’s nog dagelijks aan populariteit wint, geldt onder muziekfreaks als misschien wel het best klinkende muziekmedium. Afgezien van een enkele koppige audiofiel komt ook hier de cd in het hele verhaal niet voor.

Beleving

Wie denkt dat muziek ‘alleen maar muziek’ zou moeten zijn, wordt elke dag wakker in een vreemde wereld. Zonder beeld ben je nauwelijks zichtbaar. Zonder video tel je niet mee. Zonder een raar kapsel, een gek hoedje of een dramatisch levensverhaal val je niet eens meer op. Het zijn moeilijke tijden voor hen, die muziek zo puur mogelijk willen ervaren, zonder toeters en bellen, zonder drukke beelden en tierelantijnen.
Het zijn vooral moeilijke tijden voor artiesten die denken dat alleen een cd maken voldoende is. Want muziek is toch muziek? Gelukkig kan deze groep puristen de ontwikkelingen niet stoppen. Voor het overgrote deel van de muziek consumerende mens voldoet de kale cd al lang niet meer.

Visueel

Een belangrijke meerwaarde van de cd zou de verpakking kunnen zijn; een mooi boekje met foto’s en verhalen. Hoe opvallend en creatief cd-verpakkingen soms ook zijn, tot een wederopstanding van het medium cd heeft het niet geleid. Wie meer wil bieden dan de cd alleen, kan beter een boek verkopen. Hoe trek je de aandacht met je verhaal zonder teveel van de muziek af te leiden? Wie slaagt erin een geslaagde combinatie in muziek, beeld en tekst te maken? Hoe vertel je op alle niveau’s hetzelfe verhaal? Vormgeven is ook een vak. En is het rendabel? Het blijft zoeken. Maar ook hier lijkt de weg van de prisma gekleurde onderzetter een doodlopende straat.

Interactie

Is de app de ideale opvolger van de oude media? Het heeft er alle kenmerken van. De ontwikkelingen zijn veelbelovend, hoewel ook deze markt verzadigd lijkt te zijn. Maar bekijk de mogelijkheden nog eens goed: zelf je design, content en interactie bepalen, zelf de relaties met je fans onderhouden. Er zijn genoeg verdienmodellen en ook het principe van flexibel meegroeien door updates heeft veel voordelen, wat wil je nog meer? Dichterbij dan een app kom je zelfs niet met een website. De productiekosten voor een eigen app lijken hoog, maar zijn aan de andere kant lager dan ooit. Tussenstand: ook op dit terrein wordt de cd verslagen met driedubbele cijfers.

Het dubbeltje van Joop

Eind jaren zeventig, tijdens de ontwikkeling van de cd, moest worden besloten hoe groot de diameter zou worden van het gaatje in de cd. Joop Sinjou, indertijd hoofd ontwikkeling audioproducten bij Philips, legde een dubbeltje op tafel. Dat werd de maat. Joop presenteerde de cd op 8 maart 1979. Kun je je voorstellen dat er wereldwijd meer dan 200 miljard cd’s zijn gemaakt met een dubbeltje in gedachten? Check maar, past precies.

Philips cd dubbeltje
Al geprobeerd? Dubbeltje midden in de cd, past precies.

Uitgeperst

Eén van de voordelen van de malaise is de scherpe productieprijs. cd-fabrieken gaan graag voor je op de knieën. Perserijen redden wat er te redden valt en concurreren elkaar de grond in. Dit is niet alleen in het voordeel van de consument, die de album-prijs de afgelopen jaren met meer dan de helft zag dalen. Het is ook in het voordeel van de artiest/producent. Het is minder dan de helft van wat het een jaar of 5-10 geleden kostte. Dat deel van je kosten haal je dus wel uit. Helaas verandert dat dus niets aan de situatie voor de cd. Bottom line: als je doelgroep ‘m niet blieft, blijven die dozen opgeopend in de gang staan. Ook al zijn je kosten nog zo laag, als je een cd niet verkoopt, is het zonde van je geld.

Periferie

Een lichtpuntje: rondom de release van een album blijkt de fysieke cd toch opvallend populair. ‘Stuur maar een cd’, klinkt het bijna zonder uitzondering uit de mond van journalisten en programmeurs. Hoe snel de wereld ook verandert, dat een album maken sinds enige jaren ook 100% digitaal kan, lijkt nog niet geheel doorgedrongen tot de schrijvende en programmerende muziekdeskundigen van de 40+ generatie. Wie geen cd stuurt, wordt blijkbaar niet serieus genomen. Of is dat zo gekomen door dat verdraaide MySpace in 2006? Ik vind het prima hoor, zeg maar hoe je het wilt hebben. Zouden deze media aan het vergrijzen zijn? Who cares. Dagbladen en traditionele massamedia verkeren nog steeds in een luxepositie. Als artiest bof je, als er over je geschreven wordt en als je gedraaid wordt, zo simpel is het. De Volkskrant en het NRC staan nog steeds hoog in aanzien — kijk op de posters van musicals en films en zie: ze pronken maar al te graag met een sterrenrecensie van een kwaliteitskrant. En zonder tv tel je niet mee. Bekend word je door programma’s De Wereld Draait Door, Paul en Witteman en The Voice of Holland. Willen de media een cd, dan is het fijn er één te kunnen geven. Een download kun je niet laten zien. Duidelijk verhaal, al is er natuurlijk wel degelijk wat veranderd en een cd zeker niet noodzakelijk.

Honderd redenen dus, om vooral GEEN cd te maken. Hoe je het ook wendt of keert, voor mij genoeg redenen om Bliss toch op cd uit te brengen. Waarom?

Niche

Mijn muziek verkoopt gelukkig aardig en daar ben ik trots op. Heel aardig zelfs, in vergelijking met sommige collega’s. Hoewel ik natuurlijk als iedere wereldburger hoop op een pot met goud die spontaan in mijn tuin naar beneden valt, bewandel ik een iets andere strategie als het gaat om geld en investeren. Ik maak mezelf geen illusies: de markt waarin mijn muziek zich bevindt, is een niche. Tel daarbij op dat ik mijn muziek zelf uitbreng en de risico’s zijn prima te overzien. Je hoeft je verwachtingen niet te hoog te zetten, de resultaten zijn redelijk goed meetbaar en de wetenschap dat ik niet per se in de smaak hoef te vallen bij een miljoenenpubliek geeft me rust en vrijheid. Verkoop ik er een paar honderd, dan ben ik uit de kosten, simpel. En daar mag ik zo lang over doen als ik wil. Nadeel van de niche is dat de aantallen veel minder groot zijn dan die van landelijk verkopende artiesten. Maar daar valt mee te leven. En wie weet, ooit..

En/of

De cd als medium is opvallend onbelangrijk. Dat is gewoon wat het is. Ik ben als muzikaal grootverbruiker geen bijzonder voorstander van de cd maar ook zeker niet tegen. Ik geloof ook niet in of/of maar in en/en: oude (fysieke) media en digitale media versterken elkaar. Tel je alle media bij elkaar op, dan bereik je meer mensen dan wanneer je mensen uitsluit. Geen revolutionaire visie, meer pragmatische aanpak van iemand die wil dat zijn muziek voor iedereen vindbaar en bereikbaar is.

Vlees en bloed

Hierboven staan de belangen van de luisteraar centraal. Maar hoe is het vanuit creatief perspectief? Natuurlijk wil ik de gebruiker de beste ervaring geven die ik te bieden heb. Natuurlijk is er een download, natuurlijk komt er nog een YouTube-versie van mijn muziek, natuurlijk is alles online te vinden en te bestellen, natuurlijk is er een website met alles erop en eraan. Maar vanuit mijn wereld van ideeën en gedachten, in het landschap van mijn verbeelding, in een leven waarin alles zo digitaal is geworden, is het fijn om een deadline te hebben. De fysieke cd in handen hebben, is het resultaat van een wonderbaarlijk proces dat altijd wonderbaarlijk mag blijven. Van latent naar manifest, van wens naar geboorte. Een cd is voor mij het begin en het eind tegelijk. De cyclus van de creatief. Een download is ook prima hoor, maar een cd! Vraag een schrijver het verschil tussen een PDF en boek van vlees en bloed. Ook al léés je het niet, ook al kijk je alleen de plaatjes, het voelt anders. Misschien is Bliss wel mijn laatste fysieke cd, soit.

Plezier

Creëren is voor mij noodzaak. Dat is mijn belangrijkste drijfveer bij het maken van een cd. Ik hou van knutselen, ik hou van mooie foto’s en design, ik hou ervan zelf mijn hoes te ontwerpen. Hoe stoer is het, om je zelfgemaakte muziek vast te houden, eraan te ruiken, het weg te kunnen geven en ermee te poseren. Een mooi document waar je trots op kunt zijn, dat je op de schoorsteen kunt zetten en dat je kado kunt doen aan mensen die niet weten hoe ze moeten downloaden.

De conclusie van dit verhaal is dat het mij plezier geeft om dingen te bedenken en zelf te maken. En daar heb je geen speciale reden voor nodig. Want plezier is een eerste levensbehoefte. Enjoy!

En mijn cd’s? Die vind je natuurlijk in de shop.

tom beek (c) hans reitzema

Tom Beek, saxofonist, tekstschrijver, webdesigner en fotograaf. Onregelmatig op Twitter en Instagram. Eindredacteur Jazz Bulletin. Nerd/helpdesk/detective. Gek op jazz, koffie en camera's. Ruikt aan boeken.

9 gedachten over “The making of <em>Bliss</em>, deel 1 — waarom in vredesnaam een cd?”

  1. Ha mooi verhaal. Nog s iets. Straks crashen de computers en dan kun je altijd nog je discman voor de dag halen. En, wat is een dubbeltje? Zelf maken is de heilige graal. Hoe hang je een gouwe download aan de muur?

    Beantwoorden

Plaats een reactie