Trompettist Miles Davis was uiteraard de artiest, de belangrijkste solist op zijn eigen platen. Maar in de jaren ’50 is het vooral zijn rol als bandleider die doorslaggevend blijkt te zijn geweest voor de totstandkoming van dit meesterwerk.

Miles was de juiste man op de juiste plaats, op het juiste moment. Zoals zo váák, bleek later. Naar het artistieke succes van Kind of Blue had hij lange tijd zorgvuldig toegewerkt.

Al in het begin van zijn carrière was Miles een stijlicoon. Met zijn vibratoloze, lepe spel, zijn diepe trompetgeluid, zijn ingetogen, onfeilbaar voorkomen, zijn perfect gesneden Brooks Brothers pakken.

Miles’ stijl was universeel, voor iedereen te volgen. En krachtig in zijn eenvoud, net als zijn spel.

Bandleider

Miles zette zichzelf begin jaren vijftig als artiest en bandleider op de kaart met de platen Birth of the Cool, Walkin’ en Bags’ Groove. In 1955 richtte hij zijn beroemde eerste kwintet op met John Coltrane, Red Garland, Paul Chambers en Philly Joe Jones.

Dat hij in de jaren veertig met de grote Charlie Parker speelde was daarvan een voorbode geweest. Miles volgde Parkers voorbeeld en leerde om geen volgzame ja-knikkers naast elkaar te zetten in de band – integendeel.

Hij zetten jonge muzikanten bij elkaar die iets hadden, die met vurigheid en lef speelden. Ze brachten allemaal iets mee wat hij zelf niet had. Hij zocht naar kwaliteiten waarmee ze elkaar versterkten, precies volgens zijn visie – om de muziek vooruit te brengen. Dat uitte zich vooral in live-energie, in de ensembles waarmee hij dagelijks door het land tourde. Maar ook in de studio. Zijn visie werd steeds sterker en bepalender. Zo zetten hij elke bezetting artistiek naar zijn hand.

Talent

Miles ontwikkelde – net als Parker – een bijzonder goede neus voor jong talent. Onder zijn vleugels leerden tientallen grote jazzmusici, meestal nog vroeg in hun carrière opgevist door Miles, zelf hun vleugels uit te slaan.

Voor een groot deel van zijn sidemen was de periode bij Miles dè cruciale opstap naar een eigen succesvolle carrière als artiest en bandleider: John Coltrane, Philly Joe Jones, George Coleman, Herbie Hancock, Tony Williams, Wayne Shorter, Keith Jarrett, Joe Zawinul, Jack DeJohnette, Dave Holland, en ga zo maar door.

Label

Dat hij in de jaren vijftig van platenmaatschappij Prestige overstapte naar het veel grotere en internationalere Columbia-label was ook een belangrijke upgrade. Het label en Miles waren aan elkaar gewaagd; ze daagden elkaar uit.

Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking met arrangeur Gil Evans. Voor Sketches of Spain orkestreerde Evans niet alleen Spaanse muziek maar ook jazz op een klassieke manier, met abstracte harmonieën. Een wonderschone combinatie met de ijle trompet van Miles als solist.

Visionair, gedurfd en succesvol. Zoals zijn hele carriere.

Sextet

Met de toevoeging van de ongelooflijke Cannonball Adderley aan zijn toch al onnavolgbare kwintet met Coltrane, Garland (later ook Bill Evans en Wynton Kelly), Chambers en Jones (later Jimmy Cobb) voerde Miles in 1957 de muzikale spanning nóg verder op. Een strategie die hij later nog veel vaker zou toepassen als bandleider.

Coltrane en Cannonball wilden niet voor elkaar onderdoen en soleerden de pannen van het dak. Het leverde twee fenomenale sextet-albums op: Live at the Plaza en Milestones.

Schetsen

Toen Miles in 1957 opdracht kreeg om in Europa de muziek te maken voor de film Ascenseur pour l’échafaud, moest hij de studio in zonder vooraf te kunnen repeteren.

Hij schreef wat schetsen op. Het resultaat van de opnamen uit december 1957 was prachtige, verstilde muziek.

De eenzaam gespeelde trompetpartijen hadden een melancholie, die perfect paste bij de tragische avonturen van Julliette Gréco in de klassieke film noir.

The Church

Met deze manier van werken nog vers in gedachten, besteeg Miles in het voorjaar van 1959 de 30th Street Studio.

‘The Church’, een voormalige kerk, met grote, hoge ruimtes en een fenomenale akoestiek die veel voor klassieke opnamen werd gebruikt.

Eerst dat abstracte intro van Bill Evans. Hij bracht klassieke technieken en orkestraties mee, die iets toevoegen wat nog niet eerder was gehoord. Zijn smaak en touché doen denken aan Ravel.

Dan mengt de fluwelen contrabas van Paul Chambers zich in het gesprek. Het klankbeeld breekt verder open.

Daar is het basthema, daar zijn de akkoorden en het ride cymbal van Jimmy Cobb. Dit is schitterende jazz. Beter wordt het niet.

In enkele seconden heeft de ritmesectie muzikake bouwwerk opgetuigd dat Kind of Blue heet.

Deze muziek ademt. Het swingt, het praat, het beweegt, het kleurt, er is ruimte.

Ontdekkingsreis

Deze groep van extreem getalenteerde musici — uitgebreid met pianist Wynton Kelly op Freddie the Freeloader — nam onder Miles’ leiding met vrijwel allemaal first takers in enkele uren het meesterwerk Kind of Blue op.

Het perfect geënsceneerde stijlhuwelijk tussen cool jazz en hard bop, tussen gestructureerde behoudende en progressieve, vrijgevochten krachten in de muziek, tussen wat voorbedacht was en wat geïmproviseerd moest worden. Een ruimtelijk aquarel van swing en blues met een zelden zo helder gehoorde klankkleur.

Dat kon alleen Miles Davis, op dit moment, met deze mensen, op deze manier.

‘Kind of Blue captures the spirit of discovery‘ – Herbie Hancock

Kind of Blue is Davis’ ultieme antwoord op de tijdgeest. De sound van het muzikale spanningsveld in 1959, waarin de volwassen geworden stijlen hardbop en cooljazz steeds meer gezelschap krijgen van freejazz.

Modale, ruimtelijke klanken die iedereen kan volgen, die ademen en swingen tegelijk. Donker minimalisme doorspekt met blues en virtuositeit, de essentie van jazz.

Als luisteraars zijn we live getuige van een ongekend spannende ontdekkingsreis: zes muzikale pioniers die kraakhelder, krachtig en nagenoeg onvoorbereid improviseren.

Hoopvolle klanken die bij elke maat nieuwsgierig maken naar de volgende. Een reis in de tijd. De ultieme soundtrack van miljoenen liefhebbers.

Zo werd de tijd geschreven.